ادبیات فارسی اول دبیرستان فصل سه
شامل:معنی نکات و…
درس ۹
دریادلان صف شکن :
نکته ها : شهید مرتضی آوینی (۱۳۷۲-۱۳۲۶) فیلم ساز و سردبیر مجله ی «سوره» بود. مجموعه برنامه های تلویزیونی «خان گزیده ها» «حقیقت» «سراب» و «روایت فتح» از آثار اوست.
خودآزمایی درس ۹ :
۱ – به عقیده نویسنده، تقدیر تاریخی زمین از کجا و به دست چه کسانی جاری می شود؟
از حاشیه ی اروند رود به دست رزمندگان ایران
۲ – به نظر نویسنده ها، حقیقت اشیاء در جبهه چگونه تجلی می یابد؟
در جبهه همه ی چیزهای معمولی جلوه دیگری پیدا می کنند، انگار همه چیز و همه کس، گنجینه هایی ناشناخته از رازهای خلقت بوده اند که ارزش حقیقی آنها اکنون در جبهه آشکار شده است. این احساس نویسنده از تماشای رزمندگان ساده و بی ادعایی است که قبلاً مانند آنها را در مسجد و نماز جمعه و محل کار . می دیده و اکنون می بیند که آنها در حال فلق چه حماسه ی عظیمی هستند.
۳ – نویسنده در کدام جمله ها، از مفهوم آیه ی «الا بذکر الله تطمئن القلوب» استخاره کرده است؟
الف – صف طویل رزمندگان تازه نفس با آرامش و اطمینانی که حاصل ایمان است وسعت جبهه های فتح را به سوی فتوحات آینده طی می کنند.
ب – در معرکه ی قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است حکومت دارد.
۴- امروز «سردمدار» به چه کسی می گویند؟ تحقیق کنید در آغاز چه کسی سردم دار می گفتند؟
مفهوم امروزی سردمدار «سردار» پیشرو و پیشوا است و در اصطلاح زورخانه جای محترم و متبرکی است که ؟؟؟ شد، کسی حق نشستن در آن جا را ندارد.
بخش دوم : به عهده دانش آموز پاسخ : شعر پاسخ برگرفته از مجموعه «ریشه در ابر» سروده ی «محمدرضا عبدالملکیان است». خودآزمایی درس پاسخ :
۱ – شاعر در این شعر، به چه سنتی اشاره دارد؟
هنگام خداحافظی کسی که عازم سفر است. آوردن آینه و بالا سر گرفتن قرآن و ریختن آب پشت سر وی
آب ، آئینه و قرآن تقویت کننده ی احساس روشنی دل، پاکی و سلامت در است.
۲ – مقصود از «روشنی در دل من می بارد» چیست؟ نهاد آن کدام است؟
به پیروزی امیدوارتر می شوم.
نهاد – در محدوده این مصراع «روشنی»است
۳ – منظورشاعر از چراغ چیست؟
منظور همه ی آن چیزهایی است که برای ملت ما ارزشمند است ، مانند : آزادی، شرافت، استقلال و دین
۴ – معادل «از صمیم قلب» را در کدام مصرع شعر می یابید؟
با تمام دل خود می گویم
۵ – «بند پوتین را محکم بست» کنایه از چیست؟
برای مبارزه با دشمن مصمم بودن
۶ – شعر سنتی با شعر نو چه فرقی دارد؟
شعر نو شعری است که وزن و گاه قافیه دارد و در آن ها طول مصراع ها با هم مساوی نیست.
شعر سنتی شعری است که وزن و قافیه و ردیف دارد و اندازه مصرع ها با هم برابر است.
بیاموزیم ۵ –
شعر نو – شعر نیمایی : شهر سمنی تئب فترسی . شهر نیمایی، هر دو دارای وزن هستند ، در شعر سنتی الف – طول همه مصرع ها یکسان است.
ب – قافیه دارای نظم خاصی است یعنی در جای معینی می آیند. در شعر نیمایی، طول مصراع ها برابر نیست و قافیه نظم خاصی ندارد. مانند شعر زیر : تو چرا می جنگی ؟ پسرم می پرسد: من تفنگم داشت، کوله بارم بر پشت، بند پوتینم را محکم می بندم ، مادرم ….
در دوره ی راهنمایی، شعر آب را گل نکنیم، از سهراب سپهری و از زندگی قیصر امین پور، نمونه هایی از اشعار نیمایی اند، اشعار «خط خورشید» و در پاسخ نیز در قالب نیمایی سروده شده اند.
آزمون فصل ۳ :
۱ – به دو مورد از اصلی ترین مسائل ادبیات پایداری اشاره کنید.
الف – ……………..ب – ……………..۲ – در جمله «کسی می گوید» چار چار است». منظور از «چار، چار» چیست؟
3 – منظور از جمله های «جوانی به رفیقش گفت : در صبح روی شکمم با ماژیک مشخصاتم را نوشته ام» و دیگر هم می گوید : من هم شناسنامه ام را توی جیبم گذاشته ام» چیست؟
۴ – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید؟
«کمرکش » خیابان ………./ «هُرم» نفس ………./ «مستدام» باد ……..
۵ – مجموعه شعر «مثل چشمه ، مثل رود» اثر کدام شاعر معاصر است؟
۶ – مفهوم کلی این مصراع ها چیست؟ «گاهی شهابی / مشق های شب آسمان را / زود خط می زد و محو می شد»
7 – «خزان» و «هوای مه آلود» به ترتیب نماد چه اند؟
۸ – در مصراع زیر واژه های مربوط به آرایه ی «مراعات نظیر» را دقیقاً مشخص کنید.
دفتر آسمان پاره پاره / برگ ها زرد و تیره / …. هر ستاره / حرف خط خورده ی تار/ در دل صفحه ی آسمان بود
۹ – در هر یک از ابیات زیر کلماتی تغییر کرده اند. آنها را بیابید و اصلاح کنید:
گفتم که : بوی زلفت ، ما را به آرزو کشت / گفتا: اگر برانی؟؟؟ رهبرآید
گفتم : دل رحیمت کی عزم صلح دارد؟ / گفتا :تو بندگی کن، کاوبنده پرور آید
۱۰ – در عبارت زیر، به کدام آیه ی شریفه اشاره دارد؟
«در معرکه ی قلوب ، مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است ، حکومت دارد»
11 – در عبارت زیر، از آرایه های بکار رفته ، به دو مورد اشاره کنید.
رزمندگان چه انسی با خاک گرفته اند و خاک مظهر فقر مخلوق در برابر غنای خالق است.
۱۲ – در بیت : دریایم و نیست با کم از طوفان دریا همه عمر خوابش آشفته است
الف – منظور از «دریا» چیست؟ چه کسانی است؟
ب – طوفان ، نماد چیست؟……..
پ – آرایه های ادبی در مصراع رانام ببرید؟
۱۳ – با توجه به مصراع های پسرم با دلگرمی می پرسد / تو چرا می جنگی ؟ / با تمام دل خود می گویم / تا چراغ از تو نگیرد. دشمن »
الف – معادل امروزی «با تمام دل» چیست؟ ……….
ب – کاربرد واژه ی «چراغ» آرایه تشبیه است یا استعاره ؟
ت – منظور از «چراغ» چیست؟………….
۱۴ – از نظر شکل و صورت ظاهری ، شعر نیمایی با شعر سنتی چه تفات های آشکاری دارد؟
الف ) ………………. ب) ………………….
فصل ۴ – ادبیات جهان
درس دهم و یازدهم / داستان هدیه ی ناتمام ، مسافر ادبیات جهاننکته ها : مطالعه ادبیات جهان چند نتیجه سودمند دارد
الف – چهره ها و آثار بزرگ ادبی ملت ، را به یکدیگر می شناساند
ب – ملت ها را با ندیشه ها و احساسات یکدیگر آشنا می کند و در نتیجه مرزهای احساسات و اندیشه ها را گسترش می بخشد.
پ – تفاوت ها و شباهت ها و تأثیر گذاریها و تأثیرپذیری ا در آثار ادبی ملت ها و آشکار می کند.
چشم های گریان دیگران را به نگاه های حسرت آمیز تبدیل کردن ، لذت بخش ترین خوش بختی ها ست. (بودا)
تنها کسانی خوش بختند که فکر و اندیشه خود را به سوی چیزی غیر از خوش بختی خود رها کرده باشند. (استوارت میل)
ساده ترین درس زندگی این است . هرگز کسی را میازار (ژان ژاک روسو)
همیشه با زیر دستان خود با مهربانی کنید زیرا قلب رئوف و مهربان ، بزرگترین سرمایه ی آدمی است. (ویکتورهوگو)
درس ۱۰
هدیه ناتمامخودآزمایی :
1 – چرا وقتی پدر از راوی درباره هدیه اش پرسید : رنگ «نیک» پرید؟
نیک نگران بود که وقتی مادرش هدیه ی جو را که شانه ی با نگین های مثل الماس بود، ببیند، دوباره سطل زمین شویی و وسایل همراه آن در نظرش زشت و آزار دهنده جلوه کند.۲ – چرا «راوی» به دروغ گفت در نصف سطل زمین شویی هدیه ی من است؟
جو از دادن هدیه ی خودش مدنظر کرد تا مبادا هدیه ی برادرش دوبار به نظر مادرش زشت بیاید ، او نمی خواست شادی برادرش را از بین ببرد.
3 – با خواندن داستان، کدام یک از دو برادرها را فداکار تر می دانید؟
به عهده دانش آموز درس ۱۱
مسافر نکته ها : فرانسوا کوپه ، شاعر درام نویس «فرانسوی» در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ است.
قطعه ی «فردوسی» از کتاب «برخورد اندیشه ها» ترجمه جواد جدیدی انتخاب شده است این قطعه ، نمونه توصیفی به شیوه و مقایسه نشان دهنده ی محبوبیت و شهرت جهانی فردوسی است.
پیام نهایی این قطعه این است که نیکی و بدی هر گونه پاداش نمی ماند.
قطرات سه گانه : شعر «قطرات سه گانه» سروده ی «تریللو» شاعر «ایتالیایی» است که یوسف اعتصام الملک، پدر پروین اعتصامی آن را ترجمه و در مجله بهار چاپ کرده است.
ظاهراً پروین در یکی از سروده های خود که مضمون آن مناظره ی میان دو قطره خون است، از این شعر تأثیر پذیرفته است.
قطرات سه گانه از مناظره است و مناظره نوشته ای که در آن دو طرف سخن (دوانسان ، دوحیوان و…)هر یک از امتیازات خود را بر می شمارند و سعی می کنند خود را بر دیگری ترجیح می دهند.
پروردگارا را بیند رانات تاگور از شاعران بزرگ جهان و از افتخارات «هندوستان» و مشرق زمین است که در قرن ۱۹ و ۲۰ می زیست تاگور در کلکته چشم به جهان گشود ، در کودکی با ادبیات هند آشنا شد و مورد احترام گاندی رهبر بزرگ هند قرار گرفت.
اشعار تاگورسرشار از ذوق عارفانه «ستایش آزادی و آزادگی» و الهام گرفته از صحنه های عادی و جزئی زندگی » است. این نویسنده و فیلسوف بزرگ به دریافت جایزه ادبی نوبل نیز نایل آمد.
قطعه ی «پروردگارا» نیایشی از تاگور است که محمدتقی مقتدی آن را ترجمه کرده است.
خودآزمایی
درس مسافر :
۱ – در قطعه مسافر، شاعر به کجا سفر می کند؟
شاعر ، مقصد مسافر را جایی معرفی می کند که سر حد جهان خلقت و فرد بین هستی و نیستی است.
۲ – با توجه به قطعه مسافر رهگذر چه کسی است؟
مسافر ، این سفر را با بال های دور پرواز و کشتی تندرو در خیال انجام می دهد اما در طی این سفر خیال «عقل» همچون رهگذر و عابر به او برمی خورد و او را به خود می آورد.۳ – «قطعه فردوسی» زائر نامدار کیست؟ تیمور لنگ است که گاهی پس از پایان جنگ برای زیارت یکی از نیاکان خود یا شاعری بزرگ دانشمند نام داد و یا سرداری دلاور به گورستان می رفت.
4 – دو بیت زیر از حافظ شیرازی با کدام قسمت های نیایش «تاگور» ارتباط دارد؟
رضا براده بده و ز چنین گره بگشای/که بر من و تو در اختیار نگشاده است
غلام همت آنم که زیر چرخ کبود / زهر چه رنگ تعلیق پذیرد، آزاد است
بیت اول که توصیه و دعوت انسان است به تسلیم در برابر خواست الهی ، با این عبارت متناسب است: پروردگارا، نیرویی به من ده تا قدرت و توان خود را روی کمال عشق و نهایت محبت تسلیم خواسته ها و رضا تو کنم.
بیت دوم همه با این عبارت ارتباط لفظ و معنایی دارد. پروردگارا، قدرتی به من «بخش» تا روح خود را از تعلق به جیفه های ناچیز روزگار بی نیاز کنم و از هر چه رنگ تعلیق پذیرد آزادش کنم.
۵ – در بخش «قطرات سه گانه» منظور از جملاتی که قطره ی سوم درمعرفی خود می گوید، چیست؟
قطره ی سوم با آن که سفری بی نظیر و شکوهمند دارد( سفر از قلب به چشم) متواضع و فروتن است.
بیاموزیم (۶)
قطعه ادبی : ویژه گی قطعه ادبی (=تعریف قطعه ادبی)
قطعه ی ادبی نوشته ای است کوتاه، لبریز از تخیل و احساس عاطفه و در نتیجه بسیار زیبا.
قطعه ی ادبی «نثر شاعرانه» نیز نامیده می شود زیرا عنصر خیال پردازی و بیشتر آرایه های سفری در آن دیده می شود و مضمون شاعرانه دارد.
آزمون فصل ۴ :
۱ – به دو مورد از فواید آشنایی با ادبیات جهان اشاره کنید.
الف …………… ب……………………
2 – راوی داستان «هدیه ی » ناتمام ، چگونه به بزرگواری پدر خود پی برد؟۳ – معنی واژه های مشخص شده را بنویسید.
هدیه ی تفننی ………../ مبل «مستعمل» ………../ با «؟؟؟» گفتم ……………./ نمی خواستم برای کار نکرده «تمجید» شوم / حال «منقلب» برادرم …………../ قیافه «عبوس» ……………..
4 – «شیللو» از شاعران بزرگ کشور …………در قرن ………….و ………….است.
۵ – در عبارت «ای کشتی تندرو خیال من، همین جا لنگر بینداز» به دو مورد آرایه ی ادبی اشاره کنید.
۶ – فرانسوا کویه ، شاعر درام نویس اهل کشور …………در قرن ……….است.
۷ – در قطعه ادبی «فردوسی» با مقایسه ی آن چه تیمور در کنار مزار فردوسی و گور چنگیز دید، چه نتیجه ای می توان گرفت؟
۸ – تمجید های «دفتر دریا» و «دفتر آسمان» از چه آرایه ای برخوردار است؟
۹ – در عبارت ، پروردگارا، بی نوایی و تنگ چشمی را از دلم ریشه کن کن مفهوم «تنگ چشمی» چیست؟
۱۰ – معنی لغوی « جیفه» چیست؟ ………..این واژه در عبارت زیر چه مفهوم استعاری دارد؟ پروردگارا، قدرتی به من عطا کن تا روح خود را از تعلق به جیفه های ناچیز روزگار بی نیاز کنم؟».
11- قطعه ی ادبی «دارای چه ویژگیهایی است؟ نام دیگر قطعه ادبی چیست؟
فصل پنجم – درآمدی بر ادبیات غنایی
درس دوازدهم – از کعبه گشاده گردد این در درآمدی بر ادبیات غنایی ،
درس ۱۲
تعریف ادبیات غنایی ادبیات غنایی گونه ای از ادبیات است که «با زبانی نرم و لطیف و با استفاده از معانی عمیق و باریک به بیان احساسات شخصی می پردازد و بیانگر عطوفت و آرزوهای انسان و غمها و شادیهای اوست.
«غنا» به معنای موسیقی است و شعر غنایی در اصل به آن سروده هایی گفته می شده که همراه با موسیقی خوانده می شده است.
دامنه ی موضوعات و مضامین شعر غنایی بسیار وسیع است زیرا همه ی احساسات انسانی نظیر احساسات عاشقانه، مذهبی ، عرفانی ، اجتماعی ، ستایش هجو و بدگویی را …..در بر می گیرد ، از همین روست که بخش عمده ای از ادبیات گذشته و معاصر ما را شعر غنایی تشکیل می دهد…….»
درس ۱۲
از کعبه گشاده گردد این در : نظامی گنجه ای ، شاعر قرن ششم در اوایل قرن هجری قمری است. نظامی معروفترین سراینده ی داستان های بزمی (عاشقانه) در ادب فارسی است. نام مثنویهای نظامی این است: از مخزن الاسرار و خسرو شیرین، لیلی مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه، مجموعه ی این مثنوی ها به نام «خمسه» و «پنج گنج» نظامی شهرت دارند و از قرن هفتم تا روزگار ما بارها مورد تقلید شاعران ایرانی هندی و ترک قرار گرفته اند.
خودآزمایی :
۱ – مجنون در جوار کعبه از خدا چه خواست؟
خواسته ی مجنون، تنها این بود که خدا عشق و محبت او را نسبت به لیلی بیشتر کند و باقی عمر او را به لیلی بدهد.۲ – کدام بیت، از خودگذشتگی مجنون را نشان میدهد؟
از عشق من آنچه هست بر جای / بستان به عمر لیلی افزای
3 – کدام ویژگی شعر غنایی در این درس دیده می شود؟
الف – این شعر بیانگر احساسات است زیرا از عاطفه ی عمیق پدری دردمند نسبت به فرزندش و نیز شوریدگی و عشق انسانی نسبت به انسان دیگر سخن می گوید.
۴ – دو نمونه «تشبیه» در درس بیابید و اجزای آن را معلوم کنید.
الف – از جای چو مار حلقه برجست ………
مجنون – که حذف شده – مشبه است ، مار حلقه «مشبه به است» ، «چو» ادات تشبیه است ، «برجستن» وجه شبه است.
ب – گر چه ز شراب عشق مستم ………
عشق ، مشبه به است . شراب مشبه به است، مستی آور بودن وجه شبه است «ادات تشبیه حذف شده است.
ب – گر چه ز شراب عشق مستم …………
عشق ، مشبه به است. شراب مشبه به است ، مستی آور بودن وجه شبه است، ادات تشبیه حذف شده است.
نظرات شما عزیزان: